«ربنا»استاد شجریان از توقیف درمی‌آید؟

«ربنای شجریان» رمضانِ جاری از صدا و سیما پخش می‌شود.»

«ربنای شجریان» رمضانِ جاری از صدا و سیما پخش می‌شود.»  این خبری بود که یکی از خبرگزاری‌ها درباره‌ی ربنای شجریان از قول « سیدفضل‌الله شریعت پناهی» داد، خبری که با سرعت تکذیب شد و این مدیر تلویزیونی در این باره گفت: « خبری را که خبرگزاری ایلنا درباره پخش ربنای شجریان در ایام ماه مبارک رمضان منتشر کرده‌اند تکذیب می‌کنم.» در این میان، «حلاجی» روابط عمومی شبکه‌ی یک، در گفت‌وگو با موسیقی ما می‌گوید: «صحبت‌هایی در این خصوص انجام شده است؛ اما هنوز تصمیم نهایی در این باره گرفته نشده است و در صورتی که این اتفاق در صدا و سیما به تصویب برسد، حتما اخبار را به رسانه‌ها اعلام خواهیم کرد.»

اما با وجود تکذیب خبر، همین هم اتفاق خوبی است. همین که حرف از پخش شدن این اثر به صدا و سیما می‌شود؛ آن هم بعد از هفت سال؛ آن هم بعد از آنکه خسروی آواز ایران، هنوز ممنوع‌الکار است. نیمه‌ی بدبینانه‌ی وجودِ ما که همواره نیمه‌ی غالب هم هست؛ می‌گوید، می‌توان این جریان را به بیماری استاد شجریان ربط داد، به همان فرهنگِ ایرانیان که انگار همدیگر را در ناراحتی‌ها و گرفتاری‌ها بیشتر دوست دارند تا شادی‌ها؛ نیمه‌ی خوش‌بین اما می‌خواهد این تغییرات را به عوض شدن مدیر تلویزیون – مدیرِ تنها رسانه‌ی ملی- کشور مربوط دانست و اینکه مدیرانِ جدید صدا و سیما نخواسته‌اند تا این ننگِ تاریخی بر شانه‌هایشان باشد.

ربنای استاد شجریان ، مجوعه‌ای است از چهار آیه شریفه از قرآن ( از سوره های بقره ، آل عمران ، مومنون و کهف ) که همواره با تضرعِ ربنا آغاز شده است.خود شجریان در این باره گفته است که انگیزهٔ اصلی‌اش از خواندن این دعا، تدریس آن به دو هنرجو بوده و این اثر در یکی از استودیوهای رادیو ضبط شده‌است. شجریان ربنا را در دستگاه سه‌گاه خوانده و با مرکب‌خوانی (مدولاسیون یا راه گردانی) سری به دستگاه‌ها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری و گوشه عراق (صبا) زده و سپس به سه‌گاه برگشته است. ربنا در نواری که محمدرضا شجریان با نام به یاد پدر ضبط کرده، منتشر شده‌است. در این اثر به خوبی می‌توان تأثیرات شیخ نصرالدین طوبار و شیخ طه الفشنی را مشاهده کرد. این اجرا تقریباً فاقد تحریر است و بجز چند نت، تماماً بوسیلهٔ غلت و ویبراسیون اجرا شده‌است. ربنای شجریان از ابتدا، روی نتهای سی بمل و سپس دو اوج می‌گیرد (روی خط حامل کلید سل) و در حوالی این نت‌ها گردش دارد و تا نت می بمل به بالاترین نت خود می‌رسد.

راغب مصطفی غلوش، قاری نامدار مصری، در سفری به ایران ربنای شجریان را می‌شنود و از این کار یک نسخه می‌خواهد تا امتحان کند که آیا می‌تواند آن را بخواند یا نه. شجریان خود در این باره می‌گوید:«بعد از دو سال دوستم او را مجدداً می‌بیند و این قاری به او می‌گوید کار من نیست، چرا که خواندن اوجی که در خواندن ربنا هست کار هر خواننده‌ای نیست.» «من از این ربنا نه بهره‌ای می برم و نه شهرتم را زیادتر می‌کند، من کارم را 32 سال پیش انجام داده ام و آن را به مردم هدیه داده‌ام. حالا برای ثواب یا وجدانم باشد این ربنا مال مردم است و من هم اجازه ندارم این را از مردم دریغ کنم. به همین دلیل رادیو و تلویزیون هم نمی تواند ربنا را از مردم دریغ کنند یا ربنای دیگری را جایگزین آن کند.»
«زمانی که استاد شجریان به پخش آثارش از صدا و سیما اعتراض کرد، پخش ربنا را بلامانع دانست، چون او بهتر از مسوؤلان صدا و سیما می‌دانست که این دعا قبل از اینکه مال او باشد،قسمتی از اعتقادات و احساسات مذهبی مردم است ولی آقایان با غرور از پخش آن خودداری کردند. البته واضح است که آنها شجریان را حذف نکردند، خواست مردم را حذف کردند. عدم پخش ربنا دهن کجی به شعور و احساسات مردم بود. کاش از خودشان می پرسیدند آیا واقعا حال و هوای ماه های رمضان بدون این قطعه مانند سال های پیش است؟ خیلی ها خواستند قطعه ای مشابه اجرا کنند و نشد و البته که نمی شود. این ارگان، سفارشات بسیاری را در مرکز نغمات آیینی رادیو و رادیو نوا برای ضبط چنین قطعه ای داد؛ولی با اینکه هنرمندان زیادی به این کار اقدام کردند؛هیچ قطعه ای حتی نزدیک به این قطعه هم آماده نشد.»